1. ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ
Ο σύντροφος θα πρέπει να δώσει δείγμα σπέρματος για σπερμοδιάγραμμα. Για να είναι αξιόπιστο ένα σπερμοδιάγραμμα θα πρέπει να ληφθεί εφόσον έχει προηγηθεί αποχή από τη σεξουαλική επαφή για 3-4 ημέρες, στις οποίες δεν περιλαμβάνονται η ημέρα της τελευταίας επαφής και η ημέρα που θα δώσει το σπέρμα. Απαιτείται ακόμα να υπάρχει σωστή διέγερση πριν τη λήψη, γι’αυτό το λόγο κρίνεται πολλές φορές απαραίτητη η παρουσία και η συμμετοχή της συντρόφου του, αν το θελήσει. Πριν τη συλλογή του σπέρματος πρέπει να προηγηθεί καλό πλύσιμο της περιοχής των γεννητικών οργάνων και των χεριών. Κατά την εκσπερμάτωση, η οποία γίνεται με αυνανισμό, το σπέρμα συλλέγεται σε ένα αποστειρωμένο δοχείο, το οποίο μπορείτε να αγοράσετε είτε από το φαρμακείο (είναι αντίστοιχο με αυτό που συλλέγονται τα ούρα για εξέταση), είτε θα σας το προμηθεύσουμε εμείς στη Medimall IVF Clinic.
Η συλλογή του σπέρματος γίνεται στον ιδιωτικό, ειδικά διαμορφωμένο χώρο μας. Αν η συλλογή γίνει στο σπίτι, απαιτείται προσοχή κατά τη μεταφορά του σπέρματος από το σπίτι στο εργαστήριο, ώστε το σπέρμα να μεταφερθεί σε θερμοκρασία σώματος. Αυτό επιτυγχάνεται βάζοντας το δοχείο σε επαφή με το σώμα κατά την μεταφορά ή αν τυλίξετε το δοχείο με βαμβάκι και αλουμινόχαρτο εξωτερικά.
Και βέβαια, δεν θα πρέπει να μεσολαβεί περισσότερο από μία ώρα από τη στιγμή της συλλογής του σπέρματος μέχρι τη στιγμή που θα παραδοθεί στο εργαστήριο. Στην περίπτωση που η καλλιέργεια σπέρματος δείξει ότι στο σπέρμα υπάρχει κάποιο μικρόβιο, απαιτείται να γίνει θεραπεία με τη λήψη των κατάλληλων αντιβιοτικών, τα οποία επιλέγονται από το αντιβιόγραμμα που συνοδεύει την θετική για μικρόβιο καλλιέργεια σπέρματος.
Σε ό,τι αφορά τις τιμές των παραμέτρων του σπέρματος, αν αυτές είναι χαμηλότερες από τις φυσιολογικές, το σπερμοδιάγραμμα θα πρέπει να επαναληφθεί με διαφορά τουλάχιστον 15 ημερών από το προηγούμενο. Εάν και το δεύτερο σπερμοδιάγραμμα δείξει ότι οι παράμετροι του σπέρματος είναι χαμηλότερες από τις φυσιολογικές τιμές (οι οποίες ορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας), το σπέρμα χαρακτηρίζεται παθολογικό και προτείνεται ο περαιτέρω έλεγχος ανάλογα με την παθολογία του. Οι επιπλέον εξετάσεις που θα πρέπει να υποβληθεί ο σύντροφος κατά περίπτωση είναι:
- έλεγχος από ουρολόγο ανδρολόγο
- doppler οσχέου
- ορμονικός έλεγχος
- έλεγχος για κυστική ίνωση
- κατακερματισμός DNA σπέρματος
2. ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΟΥΡΟΛΟΓΟ ΑΝΔΡΟΛΟΓΟ
Κλινική εξέταση από εξειδικευμένο ανδρολόγο ή ουρολόγο για την ανίχνευση όλων εκείνων των παθολογικών καταστάσεων που θα μπορούσαν να έχουν σαν αποτέλεσμα ένα αντίστοιχα παθολογικό σπερμοδιάγραμμα, όπως είναι οι υποπλαστικοί ή οι ατροφικοί όρχεις, η κρυψορχία κλπ.
3. DOPPLER ΟΣΧΕΟΥ
Είναι μία μη επεμβατική εξέταση η οποία χρησιμοποιείται, για να εκτιμήσει τους όρχεις, τις επιδιδυμίδες και τη ροή του αίματος στους όρχεις. Δεν χρειάζεται κάποια ειδική προετοιμασία για την εξέταση, ενώ μετά το υπερηχογράφημα, μπορείτε να συνεχίσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες χωρίς κανένα περιορισμό. Αν υπάρξει κάποιο παθολογικό εύρημα, ο γιατρός θα σας ενημερώσει, θα σας δώσει πρόσθετες οδηγίες και θα σας κατατοπίσει για τις κατάλληλες εξατομικευμένες θεραπευτικές επιλογές που προτείνει για εσάς.
4. ΟΡΜΟΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Στο πλαίσιο του ελέγχου της υπογονιμότητας ενός άντρα, είναι απαραίτητο να μετρηθούν τα επίπεδα συγκεκριμένων ορμονών οι οποίες μπορούν άμεσα ή έμμεσα να επηρεάσουν την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Οι κυριότερες ορμόνες που θα πρέπει να διερευνηθούν είναι η τεστοστερόνη, η FSH, η LH, η προλακτίνη, η TSH, η E2 και η κορτιζόλη.
Η διερεύνηση του ορμονικού προφίλ του άντρα είναι σημαντική, όταν εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους ο άντρας έχει μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων, χωρίς να υπάρχει κάποιος άλλος εμφανής λόγος, π.χ. κιρσοκήλη, καρκίνος του όρχεως, έμφραξη των εκφορητικών οδών του σπέρματος κτλ. Το μειωμένο μέγεθος των όρχεων ή τα μη επαρκώς ανεπτυγμένα δευτερογενή σεξουαλικά χαρακτηριστικά στον άντρα (μέγεθος πέους, τριχωτό εφηβαίου, μειωμένη μυϊκή μάζα, έλλειψη τριχοφυΐας στο σώμα κτλ.), απαιτούν επίσης ορμονική διερεύνηση.
5. ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ DNA ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ
Ο κατακερματισμός του DNA των σπερματοζωαρίων αποτελεί πλέον ένα από τα κύρια αίτια ανδρικής υπογονιμότητας. Οι απλές παράμετροι του σπερμοδιαγράμματος – συγκέντρωση, κινητικότητα, μορφολογία -, αδυνατούν να ανιχνεύσουν τον κατακερματισμό. Επιπλέον, δείγματα με φυσιολογικές παραμέτρους, είναι πολύ πιθανό να παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά κατακερματισμού. Ο υψηλός βαθμός κατακερματισμού του DNA μπορεί να αποτελεί παράγοντα αναστολής μιας επιτυχούς εγκυμοσύνης, σε σημείο που να μην έχει σημασία η θεραπεία γονιμότητας που τυχόν ακολουθείται από τη σύντροφο. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα αυξημένα επίπεδα του κατακερματισμού του DNA, σχετίζονται με μείωση των ποσοστών κύησης και γεννήσεων, κακή ποιότητα εμβρύων και αύξηση των αποβολών.
Τα υψηλά ποσοστά κατάτμησης DNA στο σπέρμα μπορεί να προκληθούν και από παράγοντες όπως:
- οι λοιμώξεις
- το κάπνισμα
- η έκθεση σε περιβαλλοντικούς ρύπους
- το επάγγελμα που ασκείτε (π.χ. οδηγοί οχημάτων)
- η προχωρημένη ηλικία
- η κακή διατροφή και η παχυσαρκία
- η αύξηση της θερμοκρασίας των όρχεων (π.χ. από φορητούς υπολογιστές)
- η χρήση ναρκωτικών
- ο υψηλός πυρετός
- η κιρσοκήλη
- ο καρκίνος και οι θεραπευτικές αγωγές του
Για την εξέταση απαιτείται μικρή ποσότητα σπέρματος και ύστερα από κατάλληλη επεξεργασία στο εργαστήριο, ανιχνεύονται τα σπερματοζωάρια με κατακερματισμένο DNA, τα οποία αποκτούν διαφορετική μορφολογία από αυτά με ακέραιο DNA. Τα αποτελέσματα της εξέτασης εκφράζονται ως DNA Fragmentation Index – %DFI (ποσοστό των σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA).
Ανάλογα με το ποσοστό τους, διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
- < 15% DFI υψηλή δυνητική γονιμότητα
- > 15% έως < 30% DFI καλή δυνητική γονιμότητα
- > 30% DFI χαμηλή δυνητική γονιμότητα
Φυσιολογικό ορίζεται το αποτέλεσμα όταν ο δείκτης κατάτμησης ή κατακερματισμού DFI (%) στο σπέρμα έχει βρεθεί κάτω του 30%. Φυσιολογικές κυήσεις συμβαίνουν ακόμα και σε ζευγάρια όπου ο σύζυγος έχει υψηλό ποσοστό κατάτμησης DNA στο σπέρμα, αλλά ωστόσο με μειωμένη πιθανότητα κύησης και αυξημένο κίνδυνο αποβολής.
Υπάρχει θεραπεία ενάντια στον κατακερματισμό του DNA του σπέρματος;
Μια σειρά από «καλές» συνήθειες και τακτικές, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην ενίσχυση της γονιμότητας εφόσον υιοθετηθούν από υπογόνιμους άνδρες, ώστε να περιοριστεί η μείωση του κατακερματισμού του σπέρματός τους. Ποιες είναι αυτές:
- η διακοπή του καπνίσματος
- η πλούσια σε αντιοξειδωτικά διατροφή, δεδομένου ότι το οξειδωτικό στρες είναι ο κύριος ένοχος για την κατάτμηση του DNA
- η αποφυγή ορισμένων φαρμάκων
- ο έλεγχος για τυχόν λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος
- η υγιεινή διατροφή
- οι πληροφορίες από το γιατρό σας σχετικά με τις κατάλληλες για την ενίσχυση της γονιμότητας βιταμίνες και αντιοξειδωτικά συμπληρώματα.
6. ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ (PCR) ΧΛΑΜΥΔΙΩΝ, ΟΥΡΕΟΠΛΑΣΜΑΤΟΣ, ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑΤΟΣ
Οι λοιμώξεις από χλαμύδια (και πιο συγκεκριμένα αυτά του γένους chlamydia trachomatis), ουρεοπλάσματα και μυκοπλάσματα είναι τα πιο κοινά σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Το μυκόπλασμα, κυρίως το mycoplasma hominis, και από τα ουρεοπλάσματα το ureaplasma urealyticum, είναι βακτήρια τα οποία ανιχνεύονται συχνά στα γεννητικά όργανα της γυναίκας και μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. Η ύπαρξη τους μπορεί να ελαττώσει τη γονιμότητα. Η παρουσία τους είναι δυνατό να διαπιστωθεί με καλλιέργεια σπέρματος.
7. ΕΞΕΤΑΣΗ ΚΑΡΥΟΤΥΠΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
Η αναπαράσταση του συνόλου των χρωμοσωμάτων ενός ατόμου ονομάζεται καρυότυπος. Ο φυσιολογικός ανθρώπινος καρυότυπος περιέχει 46 χρωμοσώματα (23 ζεύγη), συμπεριλαμβανομένων των δύο χρωμοσωμάτων που καθορίζουν το φύλο. Ο καρυότυπος των λεμφοκυττάρων του περιφερικού αίματος επιτρέπει τον έλεγχο όλων των χρωμοσωμάτων για την πιθανή ύπαρξη αριθμητικών και δομικών χρωμοσωμικών ανωμαλιών και αναδιατάξεων. Καθώς οι κυτταρογενετικές ανωμαλίες σχετίζονται τόσο με την ανδρική όσο και με τη γυναικεία υπογονιμότητα, ο κλασικός καρυότυπος αφορά ζευγάρια με προβλήματα υπογονιμότητας, με δύο ή περισσότερες αποβολές στο πρώτο τρίμηνο και προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η ανίχνευση αυτών των ανωμαλιών είναι ζωτικής σημασίας για τον ορθό προγραμματισμό της επόμενης εγκυμοσύνης που μπορεί να προκύψει είτε αυθόρμητα είτε με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ο καρυότυπος περιφερικού αίματος πρέπει να υποβάλλεται σε:
α. Άτομα με:
- χρωμοσωμιακές ανωμαλίες
- νοητική υστέρηση άγνωστης αιτίας
- πολλαπλές αποβολές και νεογνικό θάνατο
- πρωτογενή ή δευτερογενή αμηνόρροια
- πρόωρη εμμηνόπαυση
- ανωμαλίες στο σπέρμα (αζωοσπερμία, ολιγοσπερμία)
- μη-φυσιολογικό κλινικό φαινότυπο (καθυστερημένη ή υπερβολική σωματική ανάπτυξη, δυσμορφία, νοητική υστέρηση)
β. Ζευγάρια με:
- υπογονιμότητα άγνωστης αιτίας (αδυναμία σύλληψης με φυσικό τρόπο ή με διαδικασιες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής)
- πολλαπλές αποβολές ή ιστορικό ανεξιχνίαστου νεογνικού θανάτου
- παιδί με διαγνωσμένη χρωμοσωμιακή ανωμαλία
- διαγνωσμένη χρωμοσωμιακή ανωμαλία δομικής φύσεως στον καρυότυπο αμνιακού υγρού του εμβρύου που κυοφορούν
β. Ζευγάρια με:
- υπογονιμότητα άγνωστης αιτίας (αδυναμία σύλληψης με φυσικό τρόπο ή με διαδικασιες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής)
- πολλαπλές αποβολές ή ιστορικό ανεξιχνίαστου νεογνικού θανάτου
- παιδί με διαγνωσμένη χρωμοσωμιακή ανωμαλία
- διαγνωσμένη χρωμοσωμιακή ανωμαλία δομικής φύσεως στον καρυότυπο αμνιακού υγρού του εμβρύου που κυοφορούν
8. ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ
Η κυστική ίνωση αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα γενετικό νόσημα στην Ελλάδα, μετά τη μεσογειακή αναιμία, και το πρώτο στην Καυκάσια φυλή. Το νόσημα οφείλεται σε μεταλλάξεις του γονιδίου CFTR (cystic fibrosis transmembrane conductance regulator), και κληρονομείται με τον υπολειπόμενο χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι οι φορείς του μεταλλαγμένου γονιδίου είναι απόλυτα υγιείς, έχουν όμως πιθανότητα 50% να μεταβιβάσουν το μεταλλαγμένο γονίδιό τους στους απογόνους τους.
Το νόσημα έχει μεγάλο εύρος συμπτωμάτων τόσο σε σοβαρότητα, όσο και σε έκταση (αναπνευστικό, πεπτικό και άλλα συστήματα). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν παραλλαγές στο γονίδιο CFTR που θεωρούνται ήπιες και δεν επιφέρουν το χαρακτηριστικό παθολογικό φαινότυπο του νοσήματος, απλά σχετίζονται με υπερευαισθησία του αναπνευστικού συστήματος (π.χ. συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις). Επιπλέον οι άνδρες που πάσχουν από κυστική ίνωση είναι στείροι και σε ποσοστό 20-40% είναι συχνά φορείς ενός μόνο παθολογικού CFTR γονιδίου και άρα θεωρούνται κλινικά υγιείς.
Με τα σημερινά δεδομένα στη χώρα μας, ο ανιχνευτικός έλεγχος πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις ομάδες υψηλού κινδύνου, αλλά και σε όσα ζευγάρια πρόκειται να αποκτήσουν παιδί, σε επίπεδο προγεννητικού ελέγχου. Στην τελευταία περίπτωση, ο έλεγχος μπορεί να ξεκινήσει πρώτα από τη μητέρα, για να διερευνηθεί αν είναι φορέας κάποιας μετάλλαξης της ινοκυστικής νόσου. Αν η μητέρα βρεθεί να είναι φορέας μιας τέτοιας μετάλλαξης, τότε επιβάλλεται να εξεταστεί και ο πατέρας με διευρυμένο έλεγχο μεταλλάξεων, αφού ο κίνδυνος να γεννηθεί παιδί με τη νόσο αυξάνεται πολύ. Εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε, ότι ένας μεγάλος αριθμός ζευγαριών με πρόβλημα ανδρικής υπογονιμότητας, σκόπιμο είναι να υποβάλλονται ταυτόχρονα και σε γενετικό έλεγχο για τις μεταλλάξεις που σχετίζονται με την κυστική ίνωση: σημαντικό ποσοστό ανδρών που παρουσιάζουν αποφρακτικού τύπου αζωωοσπερμία και υποβάλλονται σε τεχνικές μικρογονιμοποίησης, είναι φορείς μεταλλάξεων του γονιδίου CFTR.
ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ MEDIMALL
NEWSLETTER
Εγγραφείτε στο Newsletter για να ενημερώνεστε με ενδιαφέροντα άρθρα, αλλά και τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στην Υγεία και τη Γονιμότητα